ZORBALIĞA ŞAHİTLİK EDENLER İÇİN YOL HARİTASI
ZORBALIĞA ŞAHİTLİK EDENLER KİMLERDİR?
Akran zorbalığı genellikle öğretmenlerin veya ebeveynlerin olduğu yerlerde yapılmaz. Tam tersine, zorbalık yapan öğrenciler zorbalığın kötü bir şey olduğunu bildikleri için bu tür hareketleri yetişkinlerden gizlerler. Ancak bu durum akranlar için geçerli değildir. Kanada’da yapılan bir araştırmaya göre*, akran zorbalığının %85’i gençlerin akranlarının önünde gerçekleşmektedir.
Gençlerin çoğu zorbalığın yanlış bir şey olduğunu kabul etmekte ve zorbalık mağduruna karşı sempati hissetmektedir, ancak çok azı zorbalığa şahitlik ettiklerinde buna karşı ses çıkarmaktadır. Bu durumun temel nedenlerinden biri zorbalığa karşı ses çıkarmanın sonuçlarından korkmalarıdır. Eğer zorbalığa karşı ses çıkarırlarsa, kendilerinin de zorbalığa uğrayabileceklerinden çekinmektedirler.
* (Atlas & Pepler, 1998)
ŞAHİTLİK ETME BİÇİMLERİ
Akran zorbalığına şahitlik edenlere dair yapılan bir araştırmaya göre*, şahitlik konumu pasif şahitlik ve aktif şahitlik olarak ikiye ayrılmaktadır.
Pasif şahitlik, zorbalığa şahitlik edildiğinde herhangi bir tepki vermeden hayatına devam eden öğrencileri tanımlamak için kullanılmıştır.
Aktif şahitlik ise, akran zorbalığına pozitif veya negatif bir tepki veren öğrencileri tanımlamak için kullanılmıştır.
Akran zorbalığına şahitlik eden bir öğrenci zorbaya karşı mağduru savunabilir, veya mağdurla dalga geçen zorbanın kaba sözlerine gülebilir. Bu tarz eylemler ister negatif ister pozitif olsun, şahitlik eden öğrenciyi aktif bir konuma koymaktadır.
*Niven, 2022
AKTİF ŞAHİTLERİN MAĞDUR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Eğer zorbalığa şahitlik ediyorsanız ve zorbanın mağdur hakkında yaptığı yorumlara gülüyorsanız, mağdurun psikolojisinde zorba kadar sizin de etkiniz olduğunu unutmamalısınız. Yapılan bir araştırmada*, zorbalığa şahitlik edenlerin olaya hiçbir şekilde karışmaması veya zorbayı destekleyecek biçimde katılım sağlamaları mağdurun psikolojisinde negatif bir etkiye sahipken, mağduru savunan ve zorbaya başkaldıran şahitlerin mağdurun psikolojisinde pozitif bir etkiye sahip olduğu gözlemlenmiştir.
*Niven, 2022
AKTİF ŞAHİTLER KİMDİR?
Bir araştırma*, gençlerin çoğunun akran zorbalığını yanlış bulmalarına rağmen neden bu kadar az öğrencinin zorbalığa karşı mağduru savunduğunu araştırmıştır. Bulgulara göre, bireyin duygusal empati, özgüven ve popülarite seviyeleri yükseldikçe akran zorbalığına şahitlik ettiklerinde zorbaya karşı mağduru savunma ihtimalleri artmaktadır. Bireyin duygusal empati seviyesi mağdura duyulan sempatiyi arttırmakta, bireyin şahitlik ettiği durumu umursamasını sağlamaktadır. Yüksek özgüven ve popülariteyse, bireyin zorbalığa karşı çıkması durumunda kendisinin de zorbalığa uğrayacağına dair korkuyu azaltmaktadır.
*Pöyhönen, 2010.
ŞAHİTLİK EDENLER ZORBALIĞA KARŞI NE YAPABİLİR?
Akran zorbalığına anında müdahale etmek
Akran zorbalığına karşı zorbalığa şahitlik edenlerin yapabileceğin en önemli şey zorbalığa şahit ettikleri anda duruma müdahale etmektir. Bu şahitlik edenler için her zaman kolay olmasa da, hem zorbalığı yapan öğrenciye yaptığı davranışın kabul edilemez olduğunu hatırlatacak, hem de mağdur olan öğrenciye yalnız olmadığını ve insanların onu umursadığını gösterecektir. Zorbalığa karşı anında müdahale etmek, “bu yaptığın yanlış” veya “söylediğin şeyler kırıcı” demek kadar kolay olabilir, illa zorbalığı yapan kişiye karşı düşmanca bir tavır sergilenmesi gerekmez. Zorbalığa anında müdahale etmek ayrıca zorbalığı olduğu anda durdurması açısından önemlidir. Anında müdahale sayesinde konu birinin gözlükleri veya kilosu olmaktan çıkar, bunlarla dalga geçilmesinin neden yanlış olduğu hakkında daha yapıcı bir konuşmaya döner.
Bir yetişkine durumu bildirmek
Her ne kadar zorbalığa karşı anında müdahale etmek çok önemli olsa da, bir öğrenci olarak zorbalığı çözmenin sorumluluğunun size değil okul yönetimine ait olduğunu aklınızdan çıkarmamalısınız. Zorbalık ancak bütüncül bir okul sistemiyle çözülebilir ve okulun hangi öğrencilerin zorbalık uyguladığı, hangi öğrencilerin zorbalığa maruz kaldığını bilmesi bu sistemin işlemesine yardımcı olur.
Okulun zorbalığa karşı kurulan komitesine katılım sağlamak
Eğer okulunuzda zorbalığa karşı bütüncül bir program varsa, bu programın komitesine katılabilirsiniz. Eğer böyle bir program yoksa, öğretmenlerinizle ve okul yönetimiyle iletişime geçip böyle bir programın kurulmasını isteyebilir ve kuruluş aşamasında destek gösterebilirsiniz.
Diğer arkadaşlarıyla konuşup zorbalıkla ilgili farkındalık yaratmak
Daha önce bahsedildiği gibi, kişi zorbalığı kendisi uygulamasa da gülerek veya başka şekillerde zorbayı destekleyerek zorbalığa katılım sağlayabilir. Bu anlamda sadece zorbayla veya mağdurla değil, diğer arkadaşlarınızla konuşmanız da zorbalığa karşı durmanızda yardımcı olabilir. Arkadaşlarınıza zorbalık içeren davranışların neden kabul edilemez olduğunu anlatmanız, bir dahaki sefere onlar şahitlik yaptıklarında mağduru savunmalarını sağlayabilir.
Mağdura destek olmak
Zorbalığa karşı anında müdahale edememiş olsanız bile, sonrasında mağdura gidip onu desteklediğinizi ve/veya yaşadığı şeyleri hak etmediğini düşündüğünüzü söylemeniz mağdura iyi gelecektir.